KEÇİVAN KALESİ

"Keçivan Kalesi, Kağızman ilçesinin kuzeybatısında yer alan Aladağ'ın hemen eteğindedir. Eski sancak merkezi bir kaledir. Kaynaklar ve halk arasında Keçivan, Geçivan, Geçvan adları ile anılmakta olup, kalenin bulunduğu yerleşim yeri 1960 sonrası Tunçkaya köyü olarak isim almıştır.

Pijen, Seffak, Efrasyab cenkleri hikayesinde adı geçerek anlatılan bu kalenin halk arasında 'Efrasyab'ın yaylaklarından olduğu' rivayet olunmuştur. M.Ö. 650-120, M.S. 16 yıllarında Aras boylarına yerleşen Saka Türklerinin padişahının adı İran destanlarında 'Turan Padişahı Efrasyab 'olarak gösterilirken Türklerce 'Alp-Er Tonga' olarak tanınmaktadır.

618 milat yıllarında Kars bölgesinde adı bilinen tek şehir 311'de Oğuzlardan Kamsarakam beylerinin malikanesi olacak olan bu Artageyra'dır (Keçivan). Bununla beraber adı geçen Arta-Kers Kalesi de (Kers Köyü) Kağızman'dadır. Her iki yer adının başındaki Artak, Artag, Arda sözlerinin Asyanik'lerden kalma veya Sakalara ait adların kökleriyle ilişkili olduğu sanılmaktadır.

Evliya Çelebi 1640 yılında Doğu'ya gerçekleştirdiği seyahatinde bu kaleyi (Geçivan-ı Dudman Kalesi) olarak tanıtmıştır. Evliya Çelebi, bin 200 kadar toprak örtülü evi, üç adet camisi, 40-50 kadar dükkanı, bir kale ağası ve 300 kale neferi olduğunu belirtmiştir. Kalenin doğu ucundaki sarp iç kale semtinde 12. sır Selçuklu tarzında yapılmış bir kümbet bulunmaktadır. Birçok kez saldırıya uğramış olan kale yıkılmış, tekrar onarım görmüştür.

 Tek kapılı şehir diye adlandırılan üç tarafı uçurumlu, kayalıklar üzerine kurulu kale giriş kapısındaki yüksek hisarları ve surlarıyla ayakta olup Saka Türklerinin hükümdarı Alp Er Tonga'nın hatırasını yaşatmaktadır."